در چند دهه اخیر، در بیشتر کشورهای جهان، استفاده از آجر نسوز در معماری و ساختمان سازی، با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی آن منطقه، توسعه یافته است. بسیاری از مهندسان و معماران معتقدند که نماسازی ساختمان ها با استفاده از آجر نسوز بدون در نظر گرفتن شرایط اقلیمی مناطق مورد نظر، جوابگو طراحان و سازندگان نخواهد بود.
ارتباط میان اجرنسوزنما و شرایط آب و هوایی مناطق مختلف، یک مسئله مهم و ضروری می باشد و رعایت آن در زمان اجرای پروژه ها نه تنها باعث محدودیت نمی شود، بلکه سبب اجرای صحیح و ماندگار آن ساختمان خواهد بود. بناها و آثار آجری موجود در گستره جهان، و نمونه های آن در معماری ایران، خود تأکیدی بر تطابق ساختمان ها با اقلیم های مختلف معماری است. استفاده از آجرنسوزنما در معماری ساختمان های مدرن، نشان دهنده ی این موضوع بوده، که علاوه بر دارا بودن زیبایی و شکوه، از خصوصیات استاندارد نیز برخوردار بوده و در تمام مناطق اقلیمی به کار گرفته می شوند.
طراحی و اجرای نمای اجرنسوز در خلق بناهای منحصر به فرد، خاص و چشم نواز در سطح شهرها، نقش بسزایی دارند. زمانی که اجر نسوز را در ساخت و ساز بناها به کار می گیرید، باید از سازگاری آن با شرایط آب و هوایی آن منطقه، و توانایی تحمل نسبی بر اثر عوامل مختلف، اطمینان حاصل فرمایید و برای حفظ پایداری آن ها تلاش کرده و اهمال نکنید.
استفاده از اجر نسوز نما در پروژه های ساخت و ساز شهرهای مختلف، علاوه بر اینکه دارای پایداری و کیفیت بالا، در برابر سرما، گرما، رطوبت و غیره می باشد، زیبایی و جلوه ی ظاهری آن را در نظر همگان حفظ می نماید. همچنین استفاده از اجر نسوز به عنوان کف فرش، پله سازی و محوطه سازی در تمام شرایط اقلیمی مناسب می باشد.
نمای ساختمان در تعریف و شکل دهی شهرها نقش بسیار مهمی ایفا می کند، بنابراین باید به مسأله اقلیمی و هماهنگی ساختمان های شهری توجه بسیاری داشته باشید.
موضوع اقلیم شناسی در معماری، ناشی از تفاوت های موقعیت های جغرافیایی مناطق مختلف بوده، و هریک از این مناطق در جهان، دارای ویژگی های آب و هوایی خاص خود می باشد. محیط زیست هریک از شهرها و حتی بناهای مربوط به این مناطق اقلیمی، ویژگی های خاصی متناسب با شرایط آب و هوایی خود دارند. با بررسی اقلیم هر منطقه ای که قصد دارید از آجر نسوز در اجرای ساختمان ها استفاده کنید، باید ابتدا از هماهنگی کامل آجر نسوز که از زیباترین مصالح نمای ساختمان می باشند، با اقلیم آن منطقه ی مورد نظر، اطمینان حاصل نمایید. به این معنا که نمای آجر نسوز ساختمان ها باید به گونه ای طراحی شود که هم نمای بیرونی، و هم نمای داخلی آن ها، با اقلیم و وضعیت آب و هوایی آن شهر، هماهنگ و سازگار باشد. سپس اطلاعاتی که به دست آورده اید را در طراحی و معماری ساختمان های آن مناطق، به صورت دقیق پیاده سازی کنید.
تأثیر اقلیم بر شکل تزئینات معماری
معماری بناها و ساختمان ها در هر منطقه، نشان دهنده ی تجربه و عملکرد افرادی است که تلاش کرده اند با استفاده از مصالح و راهکارهای متنوع، آن ها را با اقلیم و آب و هوای آن منطقه سازگار نمایند.
در واقع، توجه به اقلیم و شرایط محیطی، تأثیرات ویژه و کاربردی بر روی ساختمان ها دارد که باید در زمان طراحی ساختمان ها به موقعیت های گرمایشی و سرمایشی منطقه مورد نظر توجه داشت. توجه و رعایت خصوصیت های اقلیمی در ساخت و ساز بناهای آجری، نه تنها می تواند ماندگاری بنا را بیشتر سازد، بلکه در کاهش مصرف انرژی نیز کمک می نماید.
در بسیاری از اقصی نقاط جهان، مناطق اقلیمی بر اساس عرض جغرافیایی و ارتفاع ناحیه مورد نظر از سطح دریا مشخص می شود. ایران با قرارگیری بین 25 و 40 درجه عرض جغرافیایی شمالی، در منطقه ای گرم قرار داشته، و درصد بسیار کمی از سطح کل کشور دارای ارتفاع پایین می باشند.
با وجود اینکه ایران از شمال به دریای خزر و از جنوب به خلیج فارس محدود می شود، به دلیل وجود رشته کوه های البرز و زاگرس و پوشش نسبتاً سراسری این دو رشته کوه از غرب تا شرق، اثرات این دو منطقه اقلیمی، محدود به مناطق بسیار نزدیک به آن ها می باشد و تأثیر کمی در تعدیل درجه حرارت قسمت های میانی سرزمین ایران دارند.
بی تردید می توان ایران را کشوری با مناطق اقلیمی مختلف دانست که هیچ دو نقطه ای از آن دقیقاً همانند یکدیگر نیستند.
با این حال، مناطق اقلیمی کشور، از نظر ساختار معماری به چهار منطقه اقلیمی تقسیم بندی می شود:
- اقلیم گرم و خشک
- اقلیم گرم و مرطوب
- اقلیم معتدل و مرطوب
- اقلیم سرد
اقلیم گرم و خشک ( فلات مرکزی )
اقلیم گرم و خشک که بیشتر مناطق مرکزی و شرقی ایران را شامل می شود، دارای تابش بسیار شدید و مستقیم آفتاب بوده و به دلیل وزش باد دارای هوایی بسیار خشک می باشد. رطوبت کم و نبودن ابر در آسمان باعث می شود دامنه تغییرات دمای هوا در این مناطق، بسیار زیاد شود. زمستان های این منطقه سخت و سرد، و تابستان های آن گرم و خشک می باشد. اقلیم گرم و خشک به دلیل تنوع آب و هوایی به دو دسته بیابانی و نیمه بیابانی تقسیم می شود. ساختمان ها در این منطقه بیشتر با استفاده از انواع مصالح آجری که ظرفیت حرارتی زیادی دارند، ساخته می شوند. به دلیل اختلاف دمای شب و روز، این مصالح با ذخیره گرما در طول روز، در شب که هوا سرد است، گرما را به محیط منتقل می کنند. تهران، مشهد، اصفهان و شیراز از جمله مناطق نیمه بیابانی و شهر هایی چون زاهدان و یزد از جمله مناطق بیابانی محسوب می شوند.
اقلیم گرم و مرطوب ( سواحل جنوبی )
سواحل جنوبی ایران که به وسیله ی رشته کوه های زاگرس از فلات مرکزی جدا شده اند، دارای تابستان های بسیار گرم و مرطوب، و زمستان های معتدل می باشد. در این اقلیم، رطوبت هوا در تمام فصل های سال زیاد است و به همین دلیل، اختلاف درجه حرارت هوا در شب و روز کم است. در مناطق گرم و مرطوب، استفاده از مصالحی که دارای ظرفیت حرارتی کم و درصد جذب آب کمتری دارند، مناسب می باشد. زیرا از لحاظ اقلیمی، مشکل اساسی، گرمای بیش از حد است و نیازی به ذخیره نمودن حرارت روز برای شب نمی باشد. به همین دلیل استفاده از انواع آجرهای نسوز، بهترین نوع مصالح در این مناطق است. شهرهای بندر عباس، آبادان و اهواز، از جمله شهر های این منطقه اقلیمی می باشند.
اقلیم معتدل و مرطوب ( سواحل جنوبی دریای خزر )
سواحل دریای خزر با آب و هوای معتدل و بارندگی فراوان و رطوبت زیاد، تشکیل دهنده این اقلیم در ایران می باشد. بیشتر ساختمان ها با مصالحی با حداقل ظرفیت حرارتی بنا شده اند و در صورت استفاده از مصالح ساختمانی سنگین، ضخامت آن ها در حداقل میزان ممکن حفظ می شود. در این منطقه اقلیمی اختلاف دمای روزانه بسیار کم است، ذخیره حرارت هیچ اهمیتی ندارد و علاوه بر این، مصالح ساختمانی سنگین تا حدود زیادی تأثیر تهویه و کوران (جا به جایی دینامیکی) را که یکی از ضروریات در این منطقه است، کاهش می دهند. این امر نشان دهنده‌ی نقش مهم استفاده از اجرهای نسوز در این مناطق بوده، و یکی از مصالح پر مصرف در این منطقه اقلیمی به شمار می آید. شهرهای رشت، بندر انزلی، بابلسر و گرگان در این منطقه اقلیمی قرار دارند.
اقلیم سرد ( کوهستان های غربی )
در اقلیم های سرد، زمستان ها طولانی، سرد و سخت بوده، و چندین ماه از سال زمین پوشیده از برف است. گرمای هوا در فصل تابستان زیاد و در فصل زمستان بسیار کم است. میزان بارندگی در تابستان کم و در زمستان زیاد است. در مناطقی با اقلیم سرد و کوهستانی، هم در زمینه ساختار طراحی نما و هم در زمینه انتخاب مصالح، به طور عمده از اصولی شبیه به اصول مناطق اقلیمی گرم و خشک استفاده می شود، با این تفاوت که در مناطق سرد، منابع ایجاد حرارت در داخل ساختمان قرار دارد. در این مناطق استفاده از انواع محصولات آجری، به ویژه اجر نسوز از گزینه های مناسب برای ساخت و ساز در این مناطق به حساب می آید. کوهستان های غربی که دامنه های غربی رشته کوه های مرکزی ایران را شامل می شوند، تشکیل دهنده این اقلیم در ایران می باشند. شهرهای تبریز، ارومیه، سنندج و همدان در این اقلیم قرار دارند.
علت استفاده از آجر نسوز نما
معماران و مهندسان برای حفاظت از ساختمان ها در برابر عوامل جوی مختلف، از لایه دیگری به نام "نما" استفاده می نمایند. کارکرد نمای آجرنسوز به عنوان لایه حفاظتی، دارای ویژگی های زیر می باشد:
- عایق بودن نسبت به سرما و گرما: مصالح مختلف ساختمانی، ضریب انتقال حرارت و ظرفیت گرمایی مختلفی دارند و در نتیجه عملکرد حرارتی متفاوتی خواهند داشت. یک نمای متناسب با منطقه اقلیمی، نمایی است که علاوه بر زیبایی، در بهره وری انرژی نیز نقش بسزایی داشته باشد. داشتن نمایی که عملکرد حرارتی خوبی داشته باشد، مستقیماً مصرف انرژی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. لذا در نمای ساختمان، استفاده از آجر نسوز به عنوان مصالحی که ضریب انتقال حرارتی مناسبی دارند، باید مورد توجه قرار گیرد.
- عایق بودن نسبت به صدا: نمای ساختمان می‌تواند به عنوان عایقی صوتی محیط داخلی ساختمان را از محیط پر سر و صدای شهرها حفاظت نماید. توجه به این ویژگی آجر نسوز، به خصوص برای ساختمان‌هایی که در شهرهای بزرگ صنعتی، تجاری و یا در خیابان های اصلی واقع شده‌اند از اهمیت خاصی برخوردار است.
- مقاومت بسیار بالای آجر نسوز در برابر ضربه
- مقاومت اجر نسوز در برابر یخ زدگی
- مقاومت آجر های نسوز در برابر آتش‌سوزی
- مقاومت آجرنسوزنما در برابر ریزش
- سبک بودن انواع اجرهای نسوز
- قابل اجرا بودن در ساختمان های مرتفع
ما در فضای شهری با یک ساختمان روبه رو نیستیم، در واقع هر ساختمان، جزئی از فضای شهری محسوب می‌شود که زشتی آن بر تمام بناهای موجود در آن منطقه تأثیرگذار است و زیبایی آن هماهنگ با سایر بناهای موجود در آن محیط می باشد. استفاده خلاقانه از انواع اجرهای نسوز به منظور دستیابی به اهداف زیباشناختی، عملکردی و اغلب هنری، در معماری ساختمان ها می باشد. نمای یک ساختمان همواره اولین عنصری است که مورد توجه همگان قرار می‌گیرد، بنابراین زیبایی جز جدایی ناپذیر در صنعت ساخت و ساز می باشد.
Read more
